Hyaluronic Acid cao phân tử là gì?
Chủ Nhật,
02/11/2025
Bùi Đức Ngọt
Thuốc Hyaluronic Acid cao phân tử là ‘dầu bôi trơn sinh học’ tiêm vào khớp gối bị thoái hóa để giảm ma sát, giảm đau và giúp đi lại dễ hơn. Hiệu quả thường thấy sau 1–3 tuần và duy trì vài tháng. Sau tiêm có thể hơi đau/sưng, thường tự hết. Phương án này không thay sụn nhưng có thể giúp bạn giảm đau an toàn, trì hoãn thuốc giảm đau mạnh hoặc phẫu thuật. Bài viết dưới đây sẽ mô tả chi tiết tác dụng của loại thuốc điều trị thoái hóa khớp này.
1. Khái niệm nhanh
- Hyaluronic Acid (HA) là polysaccharide tự nhiên của dịch khớp, giúp bôi trơn – giảm ma sát – hấp thu lực.
- Thuốc HA cao phân tử (High–Molecular-Weight, HMW) thường có MW ≈ 2–6 triệu Da hoặc HA cross-linked (tạo mạng lưới), làm tăng độ nhớt – đàn hồi và thời gian lưu trong khớp.
2. Vì sao chọn loại “cao phân tử”?
- Ưu điểm tiềm năng
+ Độ nhớt/đàn hồi cao hơn → bôi trơn tốt hơn, hỗ trợ “cushioning” khi chịu tải.
+ Thời gian tác dụng dài hơn so với HA thấp/trung bình phân tử → nhiều chế phẩm chỉ 1 mũi thay vì 3–5 mũi.
+ Một số nghiên cứu ghi nhận giảm đau & cải thiện chức năng tốt hơn ở thoái hóa gối độ II–III (đáp ứng cá thể hóa).
- Điểm cần lưu ý
+ Phản ứng viêm sau tiêm (“pseudoseptic”) gặp nhiều hơn ở HA cross-linked/HMW (hiếm nhưng cần biết).
+ Hiệu quả khác nhau giữa bệnh nhân; không phải “thay sụn” hay “chữa khỏi” thoái hóa.
3. Cơ chế tác dụng (tóm tắt thực hành)
- Bổ sung nhớt–đàn hồi cho dịch khớp → giảm ma sát khi vận động.
- Tăng biểu hiện/làm hoạt hóa CD44, bám dính màng hoạt dịch → điều hòa viêm, giảm đau.
- Bảo vệ sụn (chondroprotection) mức độ nhẹ–vừa qua giảm cytokine viêm & ức chế metalloproteinase.
4. Đối tượng chỉ định phù hợp
- Thoái hóa khớp gối độ I–III (Kellgren–Lawrence) có đau mạn, thất bại với điều chỉnh lối sống + vật lý trị liệu + thuốc đường uống tại chỗ.
- Bệnh nhân muốn trì hoãn tiêm corticoid/giảm dùng NSAID, hoặc có chống chỉ định với các lựa chọn khác.
- VĐV/người lao động cần duy trì vận động nhưng đau cơ học nổi trội.
5. Chống chỉ định & thận trọng
- Nhiễm khuẩn khớp/da tại chỗ tiêm, tràn dịch nhiều do viêm hoạt dịch cấp (nên chọc hút trước).
- Dị ứng với HA có nguồn gốc mào gà (nếu chế phẩm có nguồn gốc động vật) – hiện nhiều sản phẩm tái tổ hợp/ lên men vi khuẩn.
- Rối loạn đông máu chưa kiểm soát, đang dùng kháng đông liều cao (cân nhắc).
- Có thai/cho con bú: không phải chống chỉ định tuyệt đối, nhưng thường trì hoãn nếu không cấp bách.
6. Phác đồ tiêm thường gặp
- HMW/cross-linked: thường 1 mũi duy nhất (single-shot) hoặc 2–3 mũi cách nhau 1 tuần.
- Kỹ thuật: đường vào trên xương bánh chè ngoài (superolateral) hoặc dưới xương bánh chè trong/ngoài; vô khuẩn chuẩn, có thể dưới hướng dẫn siêu âm để tăng độ chính xác.
- Theo dõi: nghỉ tương đối 24–48h; chườm lạnh nếu sưng nhẹ; tránh vận động nặng 48–72h đầu.
7. Hiệu quả kỳ vọng & thời điểm đánh giá
- Khởi phát: 1–3 tuần sau tiêm.
- Đỉnh hiệu quả: 4–8 tuần; duy trì 4–6 tháng (có thể hơn ở một số bệnh nhân).
- Đánh giá lại theo thang điểm VAS/WOMAC/KOOS và nhu cầu chức năng.
8. Tác dụng không mong muốn và xử trí
- Đau/sưng/ấm tại chỗ: thường nhẹ – tự hết; dùng chườm lạnh, paracetamol.
- Tràn dịch phản ứng: chọc hút + NSAID ngắn ngày (nếu không chống chỉ định).
- Pseudoseptic reaction (hiếm, thường ở cross-linked): đau sưng nhiều, hạn chế vận động → loại trừ nhiễm khuẩn, cân nhắc chọc hút, corticoid tại chỗ/ngắn ngày theo đánh giá lâm sàng.
- Nhiễm khuẩn khớp: rất hiếm nhưng cấp cứu → kháng sinh, dẫn lưu theo phác đồ.
9. So sánh nhanh
- Corticoid nội khớp: giảm đau nhanh trong vài ngày, nhưng ngắn (4–6 tuần); lặp lại nhiều có thể ảnh hưởng sụn.
- HA HMW: khởi phát chậm hơn, tác dụng bền hơn, ít tác dụng toàn thân.
- PRP/tế bào: tiềm năng, nhưng chi phí và chuẩn hóa thay đổi; chọn lựa theo hồ sơ bệnh nhân và điều kiện triển khai.
10. Mẹo tối ưu đáp ứng
- Giảm cân, tăng sức mạnh cơ tứ đầu, chỉnh trục chi/giày đệm nếu cần.
- Hút dịch hoạt dịch viêm trước khi tiêm HA giúp giảm pha loãng thuốc.
- Chọn HMW/cross-linked cho bệnh nhân đau cơ học, ít viêm; HA trung bình có thể phù hợp hơn khi viêm nổi trội (tùy kinh nghiệm).
- Ghi nhật ký đau & hoạt động 6–8 tuần để đánh giá khách quan.
_____________________
FAQ - Câu hỏi thường gặp về Hyaluronic Acid
Câu hỏi 1: Tiêm HA có tác dụng gì và bao lâu thì thấy hiệu quả?
Trả lời: HA bổ sung “bôi trơn” và đàn hồi cho khớp, giúp giảm đau – cải thiện vận động. Thường bắt đầu dễ chịu sau 1–3 tuần, đạt tối đa khoảng 4–8 tuần, duy trì 4–6 tháng (cá thể hóa).
Câu hỏi 2: Ai phù hợp với tiêm HA?
Trả lời: Người thoái hóa khớp gối độ I–III còn đau dù đã chỉnh lối sống, vật lý trị liệu và thuốc uống. Hữu ích nếu muốn giảm dùng NSAID/corticoid nội khớp. Không phải “thay sụn” hay trị dứt điểm bệnh.
Câu hỏi 3: Có những tác dụng phụ nào?
Trả lời: Thường nhẹ: đau/sưng/ấm tại chỗ, tràn dịch phản ứng ngắn ngày. Hiếm: phản ứng viêm kiểu “pseudoseptic” (đau sưng nhiều). Rất hiếm: nhiễm khuẩn khớp (cấp cứu). Sau tiêm nên nghỉ tương đối 24–48 giờ, chườm lạnh nếu cần.
Câu hỏi 4: Khác gì so với tiêm corticoid hoặc PRP?
Trả lời: So sánh 03 loại thuốc thường được dùng để tiêm khớp gối:
- Corticoid: giảm đau nhanh trong vài ngày nhưng ngắn hơn (thường vài tuần), là thuốc điều trị triệu chứng là chính.
- HA: khởi phát chậm hơn nhưng bền hơn, là thuốc điều trị của thoái hóa khớp, ít tác dụng toàn thân.
- PRP: là một trong các phương pháp điều trị thoái hóa khớp tiềm năng, nhưng chi phí và quy trình khác nhau; chỉ định tùy tình trạng người bệnh.
Câu hỏi 5: Lịch tiêm, số mũi và kiêng cữ thế nào?
Trả lời: Tùy chế phẩm: 1 mũi đơn liều (HA cao phân tử/liên kết chéo) hoặc 2–3–5 mũi cách nhau 1 tuần. Sau tiêm: tránh vận động nặng 48–72 giờ, theo dõi sưng đau; tái khám đánh giá theo VAS/WOMAC/KOOS để quyết định nhắc lại sau ~6 tháng nếu còn lợi ích.
____________________________________________
BácsỹXươngkhớp.com là đơn vị điều trị chuyên sâu các vấn đề xương khớp, phục hồi chấn thương, chăm sóc người cao tuổi hàng đầu với sự phối hợp tinh túy của Y học cổ truyền và Y học hiện đại.
Bác sỹ Bùi Đức Ngọt
- Đơn vị công tác: Khoa Ngoại Tổng hợp, Bệnh viện Bưu Điện, số 49, Trần Điền, Định Công, Hoàng Mai, Hà Nội.
- Điện thoại: 097.393.2912
- Email: Zego2009@gmail.com
- Fanpage: Bác Sĩ Bùi Đức Ngọt (https://www.facebook.com/BS.Bui.Duc.Ngot)
