Bong Gân Là Gì? Nguyên Nhân, Triệu Chứng và Cách Điều Trị Hiệu Quả

Bạn có bao giờ cảm thấy đau nhói ở cổ chân sau một cú trượt chân, hoặc đầu gối sưng tấy sau một buổi tập thể thao? Rất có thể bạn đã bị bong gân. Vậy bong gân là gì? Đây là một chấn thương phổ biến, nhưng không phải ai cũng hiểu rõ về nó. Bài viết này sẽ cung cấp cho bạn thông tin chi tiết về nguyên nhân, triệu chứng, cách điều trị và phòng ngừa bong gân, giúp bạn bảo vệ sức khỏe xương khớp một cách tốt nhất.

1. Bong Gân Là Gì? Định Nghĩa và Cơ Chế

Bong gân là tình trạng tổn thương dây chằng – các dải mô sợi chắc khỏe có chức năng kết nối các xương với nhau tại khớp. Khi khớp bị tác động một lực quá mạnh, đột ngột hoặc sai tư thế, dây chằng có thể bị kéo căng quá mức, thậm chí bị rách. Mức độ tổn thương có thể dao động từ nhẹ (dây chằng bị kéo giãn) đến nặng (dây chằng bị đứt hoàn toàn).

2. Nguyên Nhân Gây Bong Gân

Bong gân có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào trên cơ thể, nhưng phổ biến nhất là ở cổ chân, đầu gối, cổ tay và ngón tay. Một số nguyên nhân thường gặp gây bong gân bao gồm:

Tai nạn trong sinh hoạt hàng ngày: Trượt chân, vấp ngã, va đập mạnh.
Chấn thương thể thao: Xoay người đột ngột, tiếp đất sai tư thế khi chơi bóng đá, bóng rổ, tennis, chạy bộ... Xem thêm về các chấn thương thường gặp khi chạy bộ.
Hoạt động quá sức: Nâng vật nặng không đúng cách, vận động liên tục trong thời gian dài.
Đi giày không phù hợp: Giày cao gót, giày quá chật hoặc quá rộng.
Yếu tố nguy cơ khác: Thừa cân, béo phì, cơ bắp yếu, tiền sử bong gân trước đó, hoặc do ảnh hưởng của các bệnh lý như thoái hóa khớp.

3. Triệu Chứng Nhận Biết Bong Gân

Các triệu chứng của bong gân có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương, nhưng nhìn chung bao gồm:

Đau: Đau nhói, đau âm ỉ hoặc đau dữ dội tại vị trí khớp bị tổn thương. Cơn đau thường tăng lên khi vận động hoặc chạm vào.
Sưng: Sưng tấy xung quanh khớp bị tổn thương.
Bầm tím: Vết bầm tím có thể xuất hiện sau vài giờ hoặc vài ngày.
Hạn chế vận động: Khó khăn trong việc cử động khớp, cảm giác khớp lỏng lẻo hoặc không vững.
Tiếng lạo xạo: Có thể nghe thấy tiếng lạo xạo hoặc cảm nhận được sự di chuyển bất thường của khớp khi bị chấn thương.

4. Các Mức Độ Bong Gân

Bong gân thường được phân loại thành ba mức độ dựa trên mức độ tổn thương của dây chằng:

Bong gân độ 1 (nhẹ): Dây chằng bị kéo giãn, đau nhẹ, ít sưng và không ảnh hưởng nhiều đến khả năng vận động.
Bong gân độ 2 (vừa): Dây chằng bị rách một phần, đau vừa phải, sưng và bầm tím, hạn chế vận động.
Bong gân độ 3 (nặng): Dây chằng bị đứt hoàn toàn, đau dữ dội, sưng và bầm tím nghiêm trọng, mất khả năng vận động.

5. Chẩn Đoán Bong Gân

Việc chẩn đoán bong gân thường dựa trên:

Khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử chấn thương, thăm khám và đánh giá các triệu chứng.
Chẩn đoán hình ảnh: Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chỉ định chụp X-quang để loại trừ gãy xương hoặc chụp MRI để đánh giá mức độ tổn thương của dây chằng.

6. Điều Trị Bong Gân

Mục tiêu của điều trị bong gân là giảm đau, giảm sưng, phục hồi chức năng khớp và ngăn ngừa tái phát. Phương pháp điều trị phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương:

Sơ cứu tại chỗ (R.I.C.E):
- Rest (Nghỉ ngơi): Ngừng vận động khớp bị tổn thương.
- Ice (Chườm lạnh): Chườm lạnh bằng túi đá hoặc khăn lạnh trong 15-20 phút mỗi lần, 3-4 lần một ngày.
- Compression (Băng ép): Băng ép vùng bị tổn thương bằng băng thun để giảm sưng.
- Elevation (Kê cao): Kê cao khớp bị tổn thương cao hơn tim để giảm sưng.
Sử dụng thuốc:
- Thuốc giảm đau: Paracetamol, ibuprofen hoặc naproxen để giảm đau.
- Thuốc chống viêm: Ibuprofen, diclofenac để giảm viêm và sưng.
- Kem bôi ngoài da: Các loại kem bôi có chứa thành phần giảm đau, kháng viêm như diclofenac, ketoprofen.
Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu giúp phục hồi chức năng khớp, tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện phạm vi vận động. Tham khảo thêm các kiến thức hữu ích về phục hồi chức năng.
Nẹp hoặc bó bột: Trong trường hợp bong gân độ 2 hoặc 3, bác sĩ có thể chỉ định sử dụng nẹp hoặc bó bột để cố định khớp và giúp dây chằng mau lành.
Phẫu thuật: Trong trường hợp dây chằng bị đứt hoàn toàn hoặc điều trị bảo tồn không hiệu quả, phẫu thuật có thể được chỉ định để tái tạo hoặc sửa chữa dây chằng.

7. Thời Gian Phục Hồi Bong Gân

Thời gian phục hồi bong gân phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương và tuân thủ điều trị. Thông thường, bong gân độ 1 có thể phục hồi trong vài ngày đến vài tuần, bong gân độ 2 cần vài tuần đến vài tháng, và bong gân độ 3 có thể mất vài tháng đến một năm để phục hồi hoàn toàn. Việc chế độ dinh dưỡng cũng đóng vai trò quan trọng trong quá trình phục hồi.

8. Phòng Ngừa Bong Gân

Bạn có thể giảm nguy cơ bị bong gân bằng cách thực hiện các biện pháp sau:

Khởi động kỹ trước khi tập thể dục hoặc chơi thể thao.
Sử dụng giày dép phù hợp với hoạt động.
Tăng cường sức mạnh cơ bắp, đặc biệt là cơ ở vùng khớp dễ bị tổn thương.
Cẩn thận khi di chuyển trên bề mặt không bằng phẳng.
Duy trì cân nặng hợp lý.
Sử dụng dụng cụ bảo hộ khi chơi thể thao, chẳng hạn như băng bảo vệ cổ chân, đầu gối.

9. Các Biến Chứng Có Thể Xảy Ra Khi Bị Bong Gân

Nếu không được điều trị đúng cách, bong gân có thể dẫn đến một số biến chứng sau:

Đau mãn tính.
Yếu khớp.
Viêm khớp.
Tái phát bong gân.
Mất ổn định khớp.

10. Golfer's Elbow (Viêm Lồi Cầu Trong Cánh Tay) và Bong Gân

Mặc dù không trực tiếp gây ra bong gân, Golfer's Elbow (viêm lồi cầu trong cánh tay) có thể làm suy yếu các cơ và gân ở vùng khuỷu tay và cánh tay, làm tăng nguy cơ chấn thương khi vận động mạnh. Việc điều trị và phòng ngừa Golfer's Elbow có thể giúp cải thiện sức mạnh và sự linh hoạt của cánh tay, từ đó giảm thiểu nguy cơ bong gân ở các khớp khác.

11. Lưu Ý Quan Trọng

Bài viết này chỉ mang tính chất tham khảo. Nếu bạn nghi ngờ mình bị bong gân, hãy đến gặp bác sĩ để được thăm khám và chẩn đoán chính xác. Việc tự điều trị có thể dẫn đến các biến chứng nghiêm trọng.

12. Giải đáp một số câu hỏi thường gặp về bong gân (FAQ)

Bong gân và trật khớp khác nhau như thế nào? Bong gân là tổn thương dây chằng, trong khi trật khớp là sự di lệch của các xương tại khớp.
Khi nào cần đến gặp bác sĩ? Bạn nên đến gặp bác sĩ nếu cơn đau dữ dội, sưng nhiều, không thể cử động khớp hoặc nghi ngờ có gãy xương.
Có thể tự điều trị bong gân tại nhà không? Bong gân nhẹ (độ 1) có thể tự điều trị tại nhà bằng phương pháp R.I.C.E và sử dụng thuốc giảm đau. Tuy nhiên, nếu các triệu chứng không cải thiện sau vài ngày, bạn nên đến gặp bác sĩ.

Tóm lại, bong gân là một chấn thương phổ biến, nhưng có thể được điều trị hiệu quả nếu được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Hãy nhớ thực hiện các biện pháp phòng ngừa để bảo vệ sức khỏe xương khớp của bạn.

BácsỹXươngkhớp.com là đơn vị điều trị chuyên sâu các vấn đề xương khớp, phục hồi chấn thương, chăm sóc người cao tuổi hàng đầu với sự phối hợp tinh túy của Y học cổ truyền và Y học hiện đại.

Bác sỹ Bùi Đức Ngọt

- Đơn vị công tác: Khoa Ngoại Tổng hợp, Bệnh viện Bưu Điện, số 49, Trần Điền, Định Công, Hoàng Mai, Hà Nội.

- Điện thoại: 097.393.2912

- Email: Zego2009@gmail.com

- Fanpage: Bác Sĩ Bùi Đức Ngọt