Khớp Bàn Ngón Chân (MTP) Là Gì? Nguyên Nhân & Cách Điều Trị

1. Khớp Bàn Ngón Chân (MTP) Là Gì?

Khớp bàn ngón chân, hay còn gọi là khớp MTP (Metatarsophalangeal), là khớp nối giữa xương bàn chân (metatarsal) và xương đốt ngón chân (phalangeal). Mỗi bàn chân có năm khớp MTP, tương ứng với năm ngón chân. Các khớp này đóng vai trò quan trọng trong việc đi lại, giữ thăng bằng và thực hiện các hoạt động hàng ngày.

Hiểu rõ về cấu trúc và chức năng của khớp MTP là điều cần thiết để nhận biết và điều trị các vấn đề liên quan đến khớp này. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin chi tiết về khớp MTP, các bệnh lý thường gặp, nguyên nhân, triệu chứng và các phương pháp điều trị hiệu quả.

2. Cấu Tạo Giải Phẫu Của Khớp MTP

Khớp MTP là một khớp hình trứng, cho phép các ngón chân di chuyển lên xuống và sang hai bên. Cấu tạo của khớp MTP bao gồm:

2.1 Xương

Khớp MTP được hình thành bởi đầu dưới của xương bàn chân (metatarsal head) và nền của xương đốt ngón chân gần (proximal phalanx). Các bề mặt xương này được bao phủ bởi sụn khớp, một lớp mô trơn giúp giảm ma sát và cho phép các xương di chuyển dễ dàng.

2.2 Dây chằng

Dây chằng bao quanh khớp MTP, cung cấp sự ổn định và hỗ trợ. Các dây chằng chính bao gồm:

Dây chằng bên trong (medial collateral ligament): Nằm ở phía trong của khớp.
Dây chằng bên ngoài (lateral collateral ligament): Nằm ở phía ngoài của khớp.
Dây chằng gan chân (plantar plate): Nằm ở dưới khớp, bảo vệ khớp khỏi bị trật khớp.

2.3 Bao khớp

Bao khớp là một lớp mô xơ bao quanh khớp MTP, chứa dịch khớp (synovial fluid) giúp bôi trơn và nuôi dưỡng sụn khớp.

3. Chức Năng Của Khớp MTP

Khớp MTP đóng vai trò quan trọng trong:

3.1 Đi lại

Khớp MTP cho phép các ngón chân uốn cong và duỗi thẳng, giúp tạo lực đẩy khi đi bộ, chạy hoặc nhảy.

3.2 Giữ thăng bằng

Khớp MTP giúp duy trì sự ổn định và thăng bằng của cơ thể, đặc biệt khi đứng trên một chân hoặc di chuyển trên địa hình không bằng phẳng.

3.3 Hấp thụ sốc

Khớp MTP giúp hấp thụ sốc khi chân tiếp xúc với mặt đất, giảm áp lực lên các khớp khác ở bàn chân và cẳng chân.

4. Các Bệnh Lý Thường Gặp Ở Khớp MTP

Có nhiều bệnh lý có thể ảnh hưởng đến khớp MTP, gây đau, cứng khớp và hạn chế vận động. Dưới đây là một số bệnh lý thường gặp:

4.1 Viêm khớp MTP

Viêm khớp MTP là tình trạng viêm của khớp MTP, có thể do nhiều nguyên nhân khác nhau, chẳng hạn như:

Viêm xương khớp (osteoarthritis): Sự thoái hóa của sụn khớp, thường gặp ở người lớn tuổi.
Viêm khớp dạng thấp (rheumatoid arthritis): Một bệnh tự miễn dịch gây viêm các khớp, bao gồm cả khớp MTP. Bạn có thể tìm hiểu thêm về các bệnh lý liên quan đến viêm khớp dạng thấp tại đây.
Gout: Một bệnh gây ra bởi sự tích tụ tinh thể axit uric trong khớp.

4.2 Bàn chân bẹt (Hallux valgus)

Bàn chân bẹt, hay còn gọi là ngón chân cái bị lệch, là tình trạng ngón chân cái bị lệch về phía các ngón chân khác, gây đau và biến dạng khớp MTP. Tình trạng này có thể gây ra nhiều khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày, ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

4.3 Ngón chân hình búa (Hammer toe)

Ngón chân hình búa là tình trạng một hoặc nhiều ngón chân bị uốn cong bất thường, gây áp lực lên khớp MTP và các mô xung quanh.

4.4 Neuroma Morton

Neuroma Morton là tình trạng dày lên của dây thần kinh giữa các ngón chân, thường xảy ra giữa ngón chân thứ ba và thứ tư, gây đau và tê bì ở khu vực này.

4.5 Trật khớp MTP

Trật khớp MTP là tình trạng các xương của khớp MTP bị lệch khỏi vị trí bình thường, thường do chấn thương hoặc tai nạn. Các loại chấn thương thường gặp trong sinh hoạt và thể thao có thể xem thêm tại đây.

5. Triệu Chứng Của Các Bệnh Lý Về Khớp MTP

Triệu chứng của các bệnh lý về khớp MTP có thể khác nhau tùy thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng. Tuy nhiên, một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

Đau ở khớp MTP, có thể đau âm ỉ hoặc đau nhói.
Sưng, nóng, đỏ ở khớp MTP.
Cứng khớp, đặc biệt vào buổi sáng hoặc sau khi nghỉ ngơi.
Hạn chế vận động của ngón chân.
Khó khăn khi đi lại hoặc đứng lâu.
Cảm giác tê bì hoặc ngứa ran ở ngón chân.

6. Chẩn Đoán Các Bệnh Lý Về Khớp MTP

Để chẩn đoán các bệnh lý về khớp MTP, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng và hỏi bệnh sử. Bác sĩ cũng có thể yêu cầu thực hiện các xét nghiệm cận lâm sàng, chẳng hạn như:

X-quang: Để kiểm tra tình trạng xương và khớp.
Siêu âm: Để kiểm tra tình trạng các mô mềm xung quanh khớp.
MRI: Để kiểm tra tình trạng sụn khớp, dây chằng và các mô mềm khác.
Xét nghiệm máu: Để kiểm tra các dấu hiệu viêm hoặc các bệnh lý khác.

7. Điều Trị Các Bệnh Lý Về Khớp MTP

Phương pháp điều trị các bệnh lý về khớp MTP phụ thuộc vào nguyên nhân và mức độ nghiêm trọng của bệnh. Các phương pháp điều trị có thể bao gồm:

7.1 Điều trị bảo tồn

Điều trị bảo tồn bao gồm các biện pháp không phẫu thuật, chẳng hạn như:

Nghỉ ngơi: Tránh các hoạt động gây đau hoặc làm nặng thêm tình trạng bệnh.
Chườm đá: Chườm đá lên khớp MTP trong 15-20 phút mỗi lần, vài lần một ngày, để giảm đau và sưng.
Sử dụng thuốc giảm đau: Các thuốc giảm đau không kê đơn, chẳng hạn như ibuprofen hoặc naproxen, có thể giúp giảm đau và viêm.
Sử dụng dụng cụ hỗ trợ: Các dụng cụ hỗ trợ, chẳng hạn như miếng đệm ngón chân, nẹp ngón chân hoặc giày dép chỉnh hình, có thể giúp giảm áp lực lên khớp MTP và cải thiện sự thoải mái.
Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu có thể giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp, cải thiện phạm vi vận động và giảm đau. Bạn có thể tham khảo thêm các bài tập và chế độ dinh dưỡng phù hợp tại đây.

7.2 Điều trị phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được chỉ định nếu điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc nếu bệnh lý nghiêm trọng. Các loại phẫu thuật có thể được thực hiện bao gồm:

Cắt bỏ xương: Loại bỏ một phần xương để giảm áp lực lên khớp MTP.
Sửa chữa dây chằng: Sửa chữa hoặc tái tạo dây chằng bị tổn thương.
Thay khớp: Thay thế khớp MTP bị tổn thương bằng khớp nhân tạo.

8. Phòng Ngừa Các Bệnh Lý Về Khớp MTP

Để phòng ngừa các bệnh lý về khớp MTP, bạn có thể thực hiện các biện pháp sau:

Mang giày dép phù hợp: Chọn giày dép có đủ không gian cho ngón chân và có đế mềm, hỗ trợ tốt cho bàn chân.
Tránh các hoạt động gây căng thẳng quá mức cho khớp MTP: Hạn chế các hoạt động như chạy bộ, nhảy hoặc đi giày cao gót trong thời gian dài.
Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì có thể gây áp lực lên khớp MTP.
Tập thể dục thường xuyên: Các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện phạm vi vận động có thể giúp bảo vệ khớp MTP.
Kiểm soát các bệnh lý nền: Điều trị các bệnh lý như viêm khớp dạng thấp hoặc gout có thể giúp giảm nguy cơ mắc các bệnh lý về khớp MTP.

9. Lưu Ý Trong Quá Trình Điều Trị

Trong quá trình điều trị các bệnh lý về khớp MTP, cần lưu ý một số điều sau:

Tuân thủ theo hướng dẫn của bác sĩ: Uống thuốc đúng liều lượng, thực hiện các bài tập vật lý trị liệu theo chỉ định và tái khám đúng hẹn.
Theo dõi các triệu chứng: Báo cho bác sĩ biết nếu các triệu chứng trở nên tồi tệ hơn hoặc nếu xuất hiện các triệu chứng mới.
Kiên nhẫn: Quá trình điều trị có thể kéo dài, vì vậy cần kiên nhẫn và tuân thủ theo phác đồ điều trị.

FAQ Về Khớp Bàn Ngón Chân (MTP)

Câu hỏi 1: Đau khớp MTP có nguy hiểm không?

Trả lời: Đau khớp MTP có thể là dấu hiệu của nhiều bệnh lý khác nhau, từ nhẹ đến nghiêm trọng. Tốt nhất bạn nên đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.

Câu hỏi 2: Có cách nào tự điều trị đau khớp MTP tại nhà không?

Trả lời: Bạn có thể áp dụng các biện pháp như nghỉ ngơi, chườm đá, dùng thuốc giảm đau không kê đơn và sử dụng dụng cụ hỗ trợ. Tuy nhiên, nếu tình trạng không cải thiện, bạn nên đi khám bác sĩ.

Câu hỏi 3: Khi nào cần phẫu thuật khớp MTP?

Trả lời: Phẫu thuật thường được chỉ định khi các phương pháp điều trị bảo tồn không hiệu quả hoặc khi bệnh lý nghiêm trọng, gây ảnh hưởng lớn đến chức năng vận động.

Câu hỏi 4: Tập thể dục có tốt cho khớp MTP không?

Trả lời: Các bài tập tăng cường sức mạnh cơ bắp và cải thiện phạm vi vận động có thể giúp bảo vệ khớp MTP. Tuy nhiên, bạn nên tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia vật lý trị liệu để được hướng dẫn các bài tập phù hợp.

Câu hỏi 5: Bệnh Huntington có ảnh hưởng đến khớp MTP không?

Trả lời: Bệnh Huntington chủ yếu ảnh hưởng đến hệ thần kinh, gây ra các rối loạn vận động và tâm thần. Tuy nhiên, các rối loạn vận động này có thể ảnh hưởng đến các khớp, bao gồm cả khớp MTP. Tìm hiểu thêm về bệnh Huntington tại đây.

BácsỹXươngkhớp.com là đơn vị điều trị chuyên sâu các vấn đề xương khớp, phục hồi chấn thương, chăm sóc người cao tuổi hàng đầu với sự phối hợp tinh túy của Y học cổ truyền và Y học hiện đại.

Bác sỹ Bùi Đức Ngọt

- Đơn vị công tác: Khoa Ngoại Tổng hợp, Bệnh viện Bưu Điện, số 49, Trần Điền, Định Công, Hoàng Mai, Hà Nội.

- Điện thoại: 097.393.2912

- Email: Zego2009@gmail.com

- Fanpage: Bác Sĩ Bùi Đức Ngọt (https://www.facebook.com/BS.Bui.Duc.Ngot)