Dây chằng chéo sau (Posterior Cruciate Ligament – PCL) là một trong bốn dây chằng chính của khớp gối, đóng vai trò then chốt trong việc duy trì sự ổn định của khớp gối. Nó nằm ở phía sau khớp gối, nối từ mặt sau của xương chày đến mặt trước của xương đùi. Khác với dây chằng chéo trước, PCL thường to và khỏe hơn.

Chức năng chính của PCL:

• Ngăn chặn sự trượt quá mức của xương chày ra sau so với xương đùi: Đây là chức năng quan trọng nhất, giúp giữ cho khớp gối không bị lỏng lẻo và mất ổn định.
• Kiểm soát xoay và gấp duỗi của khớp gối: PCL tham gia vào việc kiểm soát các chuyển động xoay và gấp duỗi của khớp gối, đảm bảo các chuyển động này diễn ra một cách trơn tru và ổn định.
• Cung cấp thông tin về vị trí và chuyển động của khớp gối cho não bộ (proprioception): PCL chứa các thụ thể cảm giác, giúp não bộ nhận biết được vị trí và chuyển động của khớp gối, từ đó điều chỉnh các hoạt động vận động một cách chính xác.

Đứt dây chằng chéo sau (PCL) thường xảy ra do các tác động mạnh trực tiếp vào đầu gối, đặc biệt là khi đầu gối đang ở tư thế gấp. Một số nguyên nhân phổ biến bao gồm:

• Va chạm trực tiếp vào đầu gối đang gấp: Ví dụ, trong tai nạn giao thông, khi đầu gối đập mạnh vào bảng điều khiển hoặc mặt đường.
• Ngã dập đầu gối xuống đất: Đặc biệt khi đầu gối đang ở tư thế gấp.
• Chấn thương thể thao: Thường gặp trong các môn thể thao đối kháng như bóng đá, bóng bầu dục, hoặc các môn thể thao có nhiều động tác dừng đột ngột và xoay người như trượt tuyết.
• Tai nạn lao động: Do vật nặng rơi vào đầu gối hoặc do ngã từ trên cao xuống.

Ngoài ra, một số yếu tố có thể làm tăng nguy cơ đứt dây chằng chéo sau (PCL), bao gồm:

• Khởi động không kỹ trước khi vận động: Việc khởi động không kỹ sẽ làm cho các cơ và dây chằng xung quanh khớp gối không được chuẩn bị tốt, dễ bị tổn thương khi vận động mạnh.
• Sử dụng giày dép không phù hợp: Giày dép không phù hợp có thể làm tăng áp lực lên khớp gối, làm tăng nguy cơ chấn thương.
• Có tiền sử chấn thương khớp gối: Những người đã từng bị chấn thương khớp gối có nguy cơ bị đứt dây chằng chéo sau (PCL) cao hơn.

Các triệu chứng của đứt dây chằng chéo sau (PCL) có thể khác nhau tùy thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương. Một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

• Đau nhức ở đầu gối: Cơn đau có thể xuất hiện ngay sau chấn thương hoặc tăng dần theo thời gian. Đau thường tập trung ở phía sau đầu gối.
• Sưng tấy ở đầu gối: Sưng tấy có thể xuất hiện nhanh chóng sau chấn thương, do chảy máu trong khớp gối.
• Cảm giác lỏng lẻo, mất ổn định ở đầu gối: Người bệnh có thể cảm thấy đầu gối không vững, dễ bị trượt ra sau khi đi lại hoặc vận động.
• Khó khăn khi đi lại hoặc vận động: Người bệnh có thể gặp khó khăn khi đi lại, leo cầu thang, hoặc thực hiện các hoạt động đòi hỏi sự linh hoạt của khớp gối.
• Hạn chế tầm vận động của khớp gối: Người bệnh có thể không thể duỗi thẳng hoặc gập gối hoàn toàn.
• Tiếng kêu “rắc” hoặc “bụp” ở đầu gối khi bị chấn thương: Một số người bệnh có thể nghe thấy tiếng kêu khi bị chấn thương, nhưng không phải ai cũng có triệu chứng này.

Lưu ý: Các triệu chứng trên có thể tương tự với các chấn thương khác ở khớp gối. Do đó, việc thăm khám và chẩn đoán chính xác bởi bác sĩ chuyên khoa là rất quan trọng.

Để chẩn đoán đứt dây chằng chéo sau (PCL), bác sĩ sẽ tiến hành:

• Hỏi bệnh sử và khám lâm sàng: Bác sĩ sẽ hỏi về cơ chế chấn thương, các triệu chứng, và tiền sử bệnh lý của người bệnh. Sau đó, bác sĩ sẽ tiến hành khám lâm sàng, kiểm tra độ lỏng lẻo của khớp gối, và thực hiện các nghiệm pháp đặc biệt để đánh giá tình trạng của PCL.
• Chẩn đoán hình ảnh:

Chụp X-quang: X-quang giúp loại trừ các tổn thương xương khác ở khớp gối.

Chụp cộng hưởng từ (MRI): MRI là phương pháp chẩn đoán hình ảnh chính xác nhất để đánh giá tình trạng của PCL và các cấu trúc khác trong khớp gối, như sụn chêm, dây chằng khác.

Phương pháp điều trị đứt dây chằng chéo sau (PCL) phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của chấn thương, tuổi tác, mức độ hoạt động, và các yếu tố khác của người bệnh.

5.1. Điều trị bảo tồn

Điều trị bảo tồn thường được áp dụng cho các trường hợp đứt dây chằng chéo sau (PCL) mức độ nhẹ hoặc trung bình, hoặc cho những người không có nhu cầu vận động cao. Các biện pháp điều trị bảo tồn bao gồm:

• Nghỉ ngơi: Tránh các hoạt động gây đau hoặc làm tăng gánh nặng lên khớp gối.
• Chườm đá: Chườm đá lên đầu gối trong khoảng 15-20 phút mỗi lần, vài lần mỗi ngày, để giảm đau và sưng tấy.
• Băng ép: Sử dụng băng ép để cố định và hỗ trợ khớp gối.
• Kê cao chân: Kê cao chân khi nằm hoặc ngồi để giảm sưng tấy.
• Sử dụng thuốc giảm đau: Sử dụng các thuốc giảm đau không kê đơn như paracetamol hoặc ibuprofen để giảm đau. Trong trường hợp đau nhiều, bác sĩ có thể kê đơn thuốc giảm đau mạnh hơn.
• Vật lý trị liệu: Vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc phục hồi chức năng của khớp gối sau chấn thương PCL. Các bài tập vật lý trị liệu giúp tăng cường sức mạnh của các cơ xung quanh khớp gối, cải thiện tầm vận động của khớp gối, và phục hồi khả năng kiểm soát khớp gối. Các bài tập có thể bao gồm:
  • Bài tập tăng cường sức mạnh cơ tứ đầu đùi: Các bài tập như nâng chân thẳng, squat, hoặc leg press giúp tăng cường sức mạnh của cơ tứ đầu đùi, giúp ổn định khớp gối. Bạn có thể tham khảo thêm các bài tập thể dục cho khớp háng cũng góp phần tăng sự dẻo dai.
  • Bài tập tăng cường sức mạnh cơ gân kheo: Các bài tập như hamstring curl hoặc deadlift giúp tăng cường sức mạnh của cơ gân kheo, giúp bảo vệ PCL.
  • Bài tập tăng cường sức mạnh cơ cẳng chân: Các bài tập như calf raise giúp tăng cường sức mạnh của cơ cẳng chân, giúp cải thiện khả năng kiểm soát khớp gối.
  • Bài tập cải thiện tầm vận động của khớp gối: Các bài tập như gập duỗi gối hoặc xoay gối giúp cải thiện tầm vận động của khớp gối, giúp người bệnh thực hiện các hoạt động hàng ngày dễ dàng hơn.
  • Bài tập phục hồi khả năng kiểm soát khớp gối: Các bài tập như thăng bằng trên một chân hoặc đi bộ trên bề mặt không bằng phẳng giúp phục hồi khả năng kiểm soát khớp gối, giúp người bệnh tránh tái chấn thương.

5.2. Phẫu thuật

Phẫu thuật thường được chỉ định cho các trường hợp đứt dây chằng chéo sau (PCL) mức độ nặng, hoặc khi điều trị bảo tồn không hiệu quả. Phẫu thuật tái tạo PCL thường được thực hiện bằng phương pháp nội soi khớp gối. Trong quá trình phẫu thuật, bác sĩ sẽ sử dụng một mảnh ghép (thường là gân tự thân hoặc gân hiến tặng) để thay thế cho PCL bị đứt.

Phục hồi sau phẫu thuật: Phục hồi sau phẫu thuật đứt dây chằng chéo sau (PCL) là một quá trình dài và đòi hỏi sự kiên trì của người bệnh. Người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn của bác sĩ và chuyên gia vật lý trị liệu để đạt được kết quả tốt nhất.

• Giai đoạn sớm (0-6 tuần sau phẫu thuật): Tập trung vào việc kiểm soát đau và sưng tấy, bảo vệ vết mổ, và phục hồi tầm vận động của khớp gối.
• Giai đoạn giữa (6-12 tuần sau phẫu thuật): Tập trung vào việc tăng cường sức mạnh của các cơ xung quanh khớp gối, cải thiện khả năng kiểm soát khớp gối, và bắt đầu các bài tập chức năng nhẹ nhàng.
• Giai đoạn muộn (12 tuần trở đi): Tập trung vào việc phục hồi hoàn toàn chức năng của khớp gối, trở lại các hoạt động thể thao hoặc lao động hàng ngày.

Mặc dù không phải lúc nào cũng có thể ngăn ngừa hoàn toàn đứt dây chằng chéo sau (PCL), nhưng có một số biện pháp có thể giúp giảm nguy cơ chấn thương:

• Khởi động kỹ trước khi vận động: Khởi động kỹ giúp làm nóng các cơ và dây chằng xung quanh khớp gối, giúp chúng linh hoạt và ít bị tổn thương hơn.
• Sử dụng giày dép phù hợp: Giày dép phù hợp giúp hỗ trợ khớp gối và giảm áp lực lên khớp gối.
• Tăng cường sức mạnh của các cơ xung quanh khớp gối: Các cơ khỏe mạnh xung quanh khớp gối giúp ổn định khớp gối và bảo vệ PCL.
• Cẩn thận khi tham gia các hoạt động thể thao hoặc lao động có nguy cơ cao: Sử dụng các biện pháp bảo vệ phù hợp, như đeo băng bảo vệ đầu gối, và tuân thủ các quy tắc an toàn.
• Duy trì cân nặng hợp lý: Thừa cân hoặc béo phì làm tăng áp lực lên khớp gối, làm tăng nguy cơ chấn thương.

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ đứt dây chằng chéo sau (PCL), hãy đến gặp bác sĩ chuyên khoa để được thăm khám và chẩn đoán kịp thời. Việc chẩn đoán và điều trị sớm có thể giúp ngăn ngừa các biến chứng và phục hồi chức năng của khớp gối một cách tốt nhất. Ngoài ra, bạn nên tìm hiểu thêm về các kiến thức hữu ích để trang bị thêm cho bản thân.

Việc hiểu rõ về bệnh bạch hầu và các bệnh lý khác cũng giúp bạn chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khoẻ bản thân và gia đình.