Thoái Hóa Khớp (Osteoarthritis) Là Gì? Nguyên Nhân & Điều Trị

Đau nhức âm ỉ, cứng khớp mỗi khi vận động, khó khăn trong sinh hoạt hàng ngày... Đó là những dấu hiệu thường gặp của thoái hóa khớp. Vậy, Thoái hóa khớp (Osteoarthritis - OA) là gì? Bài viết này từ BácsỹXươngkhớp.com sẽ cung cấp thông tin chi tiết về bệnh lý này, từ nguyên nhân, triệu chứng đến các phương pháp điều trị hiệu quả, giúp bạn hiểu rõ và chủ động hơn trong việc bảo vệ sức khỏe xương khớp.

1. Thoái hóa khớp (Osteoarthritis - OA) là gì?

Thoái hóa khớp, hay còn gọi là viêm xương khớp, là một bệnh lý mạn tính, tiến triển chậm, đặc trưng bởi sự tổn thương của sụn khớp và xương dưới sụn. Quá trình này dẫn đến tình trạng đau, cứng khớp, hạn chế vận động và có thể gây tàn phế nếu không được điều trị đúng cách. Thoái hóa khớp thường gặp ở người lớn tuổi, nhưng cũng có thể xảy ra ở người trẻ do chấn thương hoặc các yếu tố nguy cơ khác.

1.1 Bản chất của quá trình thoái hóa khớp

Sụn khớp đóng vai trò như một lớp đệm bảo vệ, giúp giảm ma sát giữa các đầu xương khi vận động. Trong quá trình thoái hóa khớp, lớp sụn này dần bị bào mòn, trở nên mỏng và xù xì, thậm chí có thể mất hoàn toàn. Khi đó, các đầu xương cọ xát trực tiếp vào nhau, gây đau và viêm. Đồng thời, cơ thể cũng phản ứng bằng cách hình thành các gai xương (osteophytes) xung quanh khớp, làm hạn chế thêm phạm vi vận động.

1.2 Các vị trí khớp thường bị thoái hóa

Thoái hóa khớp có thể xảy ra ở bất kỳ khớp nào trong cơ thể, nhưng phổ biến nhất là ở các khớp chịu trọng lượng lớn như:

Khớp gối
Khớp háng
Khớp cột sống (đặc biệt là cột sống thắt lưng và cổ)
Khớp bàn tay, ngón tay
Khớp bàn chân, ngón chân

2. Nguyên nhân và các yếu tố nguy cơ gây thoái hóa khớp

Thoái hóa khớp là một bệnh lý phức tạp, do nhiều yếu tố khác nhau gây ra. Dưới đây là một số nguyên nhân và yếu tố nguy cơ chính:

2.1 Tuổi tác

Tuổi tác là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất của thoái hóa khớp. Theo thời gian, sụn khớp dần bị lão hóa, mất tính đàn hồi và khả năng tái tạo, dễ bị tổn thương hơn khi vận động. Quá trình này diễn ra tự nhiên, nhưng có thể bị đẩy nhanh bởi các yếu tố khác.

2.2 Giới tính

Phụ nữ có nguy cơ mắc thoái hóa khớp cao hơn nam giới, đặc biệt là sau thời kỳ mãn kinh. Sự thay đổi nội tiết tố, đặc biệt là sự suy giảm estrogen, có thể ảnh hưởng đến sức khỏe của sụn khớp.

2.3 Yếu tố di truyền

Di truyền đóng vai trò quan trọng trong một số trường hợp thoái hóa khớp, đặc biệt là thoái hóa khớp bàn tay. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh này, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng sẽ cao hơn.

2.4 Chấn thương khớp

Các chấn thương khớp, chẳng hạn như gãy xương, trật khớp, rách dây chằng, có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp sau này. Chấn thương có thể gây tổn thương trực tiếp đến sụn khớp hoặc làm thay đổi cấu trúc và chức năng của khớp, dẫn đến thoái hóa sớm.

2.5 Thừa cân, béo phì

Thừa cân, béo phì gây áp lực lớn lên các khớp chịu trọng lượng, đặc biệt là khớp gối và khớp háng. Điều này làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp và làm bệnh tiến triển nhanh hơn. Ngoài ra, các tế bào mỡ cũng sản xuất các chất gây viêm, có thể góp phần vào quá trình thoái hóa khớp.

2.6 Các bệnh lý khác

Một số bệnh lý, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp, bệnh gout, lupus ban đỏ, có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp thứ phát. Các bệnh này gây viêm mạn tính ở khớp, dẫn đến tổn thương sụn khớp và xương dưới sụn.

2.7 Các yếu tố khác

Ngoài các yếu tố trên, một số yếu tố khác cũng có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp, bao gồm:

Hoạt động thể chất quá mức hoặc không đúng cách
Dị tật bẩm sinh ở khớp
Yếu cơ xung quanh khớp
Ít vận động

Việc xác định các yếu tố nguy cơ của bạn có thể giúp bạn chủ động hơn trong việc phòng ngừa và điều trị thoái hóa khớp.

Bạn có thể tham khảo thêm về bệnh cơ xương để hiểu rõ hơn về các bệnh liên quan đến hệ vận động.

3. Triệu chứng của thoái hóa khớp

Triệu chứng của thoái hóa khớp có thể khác nhau tùy thuộc vào vị trí khớp bị ảnh hưởng và mức độ tổn thương. Tuy nhiên, một số triệu chứng thường gặp bao gồm:

3.1 Đau khớp

Đau là triệu chứng chính của thoái hóa khớp. Đau thường tăng lên khi vận động và giảm khi nghỉ ngơi. Đau có thể âm ỉ hoặc dữ dội, tùy thuộc vào mức độ viêm. Trong giai đoạn đầu, đau có thể chỉ xuất hiện sau khi vận động mạnh hoặc kéo dài, nhưng khi bệnh tiến triển, đau có thể trở nên liên tục và ảnh hưởng đến sinh hoạt hàng ngày.

3.2 Cứng khớp

Cứng khớp là tình trạng khớp khó cử động, đặc biệt là vào buổi sáng hoặc sau khi ngồi lâu. Cứng khớp thường kéo dài dưới 30 phút. Khởi động nhẹ nhàng có thể giúp giảm cứng khớp.

3.3 Hạn chế vận động

Thoái hóa khớp có thể làm hạn chế phạm vi vận động của khớp. Bạn có thể gặp khó khăn khi thực hiện các động tác như cúi người, leo cầu thang, xoay khớp, hoặc duỗi thẳng khớp.

3.4 Tiếng lạo xạo khi cử động khớp

Khi cử động khớp, bạn có thể nghe thấy tiếng lạo xạo, lục cục, hoặc răng rắc. Tiếng này là do các bề mặt khớp không còn trơn tru, mà trở nên xù xì và cọ xát vào nhau.

3.5 Sưng khớp

Viêm khớp có thể gây sưng tấy xung quanh khớp. Sưng có thể nhẹ hoặc rõ rệt, tùy thuộc vào mức độ viêm.

3.6 Biến dạng khớp

Trong giai đoạn muộn của thoái hóa khớp, khớp có thể bị biến dạng do sự phát triển của gai xương và sự thay đổi cấu trúc của xương. Biến dạng khớp có thể làm thay đổi dáng đi và gây mất thẩm mỹ.

3.7 Các triệu chứng khác

Ngoài các triệu chứng trên, thoái hóa khớp còn có thể gây ra các triệu chứng khác như:

Yếu cơ xung quanh khớp
Tê bì hoặc ngứa ran ở các ngón tay hoặc ngón chân
Đau lan tỏa sang các vùng lân cận

Nếu bạn có bất kỳ triệu chứng nào nghi ngờ là thoái hóa khớp, hãy đi khám bác sĩ để được chẩn đoán và điều trị kịp thời. Việc chẩn đoán sớm và điều trị đúng cách có thể giúp làm chậm tiến triển của bệnh và cải thiện chất lượng cuộc sống.

Nếu bạn đang gặp các vấn đề về tâm lý do bệnh xương khớp gây ra, hãy tìm hiểu thêm về rối loạn tâm thần và tìm kiếm sự hỗ trợ từ chuyên gia.

4. Chẩn đoán thoái hóa khớp

Việc chẩn đoán thoái hóa khớp thường dựa trên các yếu tố sau:

4.1 Khám lâm sàng

Bác sĩ sẽ hỏi về tiền sử bệnh, các triệu chứng hiện tại và thực hiện khám lâm sàng để đánh giá tình trạng khớp. Bác sĩ sẽ kiểm tra phạm vi vận động của khớp, tìm kiếm các dấu hiệu sưng, đau, biến dạng và tiếng lạo xạo khi cử động.

4.2 Chẩn đoán hình ảnh

Các phương pháp chẩn đoán hình ảnh có thể giúp xác định mức độ tổn thương của khớp và loại trừ các bệnh lý khác. Các phương pháp thường được sử dụng bao gồm:

X-quang: X-quang có thể cho thấy hình ảnh hẹp khe khớp, gai xương, và sự thay đổi cấu trúc của xương.
Cộng hưởng từ (MRI): MRI cung cấp hình ảnh chi tiết hơn về sụn khớp, dây chằng, và các mô mềm khác xung quanh khớp. MRI có thể giúp phát hiện các tổn thương sớm của sụn khớp mà X-quang không thể thấy được.
Siêu âm: Siêu âm có thể giúp đánh giá tình trạng của các mô mềm xung quanh khớp, chẳng hạn như gân, dây chằng, và bao hoạt dịch.

4.3 Xét nghiệm máu

Xét nghiệm máu thường không cần thiết để chẩn đoán thoái hóa khớp. Tuy nhiên, bác sĩ có thể chỉ định xét nghiệm máu để loại trừ các bệnh lý khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự, chẳng hạn như viêm khớp dạng thấp hoặc bệnh gout.

4.4 Chọc hút dịch khớp

Trong một số trường hợp, bác sĩ có thể chọc hút dịch khớp để phân tích. Dịch khớp có thể giúp xác định nguyên nhân gây viêm khớp và loại trừ các bệnh lý nhiễm trùng.

Việc chẩn đoán chính xác là rất quan trọng để lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp. Hãy thảo luận với bác sĩ về các lựa chọn chẩn đoán và điều trị của bạn.

Bạn có thể tìm hiểu thêm về chăm sóc giảm nhẹ để có thêm thông tin về các phương pháp hỗ trợ điều trị và cải thiện chất lượng cuộc sống.

5. Các phương pháp điều trị thoái hóa khớp

Hiện nay, chưa có phương pháp điều trị nào có thể chữa khỏi hoàn toàn thoái hóa khớp. Tuy nhiên, có nhiều phương pháp điều trị khác nhau có thể giúp giảm đau, cải thiện chức năng khớp và làm chậm tiến triển của bệnh. Các phương pháp điều trị thoái hóa khớp bao gồm:

5.1 Điều trị không dùng thuốc

Vật lý trị liệu: Các bài tập vật lý trị liệu có thể giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp, cải thiện phạm vi vận động và giảm đau.
Hoạt động trị liệu: Hoạt động trị liệu giúp bạn học cách thực hiện các hoạt động hàng ngày một cách dễ dàng hơn và giảm áp lực lên khớp.
Giảm cân: Nếu bạn thừa cân hoặc béo phì, giảm cân có thể giúp giảm áp lực lên các khớp chịu trọng lượng và giảm đau.
Sử dụng dụng cụ hỗ trợ: Các dụng cụ hỗ trợ như nẹp, gậy, hoặc giày dép đặc biệt có thể giúp giảm áp lực lên khớp và cải thiện khả năng vận động.
Chườm nóng hoặc lạnh: Chườm nóng hoặc lạnh có thể giúp giảm đau và viêm.
Các phương pháp điều trị thay thế: Một số phương pháp điều trị thay thế, chẳng hạn như châm cứu, xoa bóp, hoặc yoga, có thể giúp giảm đau và cải thiện chức năng khớp.

5.2 Điều trị bằng thuốc

Thuốc giảm đau: Các thuốc giảm đau không kê đơn như acetaminophen (Tylenol) hoặc ibuprofen (Advil, Motrin) có thể giúp giảm đau nhẹ đến trung bình.
Thuốc chống viêm không steroid (NSAIDs): NSAIDs như naproxen (Aleve) hoặc diclofenac (Voltaren) có thể giúp giảm đau và viêm.
Corticosteroid: Corticosteroid có thể được tiêm trực tiếp vào khớp để giảm đau và viêm.
Hyaluronic acid: Hyaluronic acid có thể được tiêm vào khớp để giúp bôi trơn khớp và giảm đau.
Các thuốc khác: Một số thuốc khác, chẳng hạn như glucosamine và chondroitin, có thể giúp bảo vệ sụn khớp và giảm đau. Tuy nhiên, hiệu quả của các thuốc này vẫn còn gây tranh cãi.

5.3 Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể là một lựa chọn điều trị nếu các phương pháp điều trị khác không hiệu quả. Các loại phẫu thuật thường được sử dụng để điều trị thoái hóa khớp bao gồm:

Nội soi khớp: Nội soi khớp là một thủ thuật xâm lấn tối thiểu, trong đó bác sĩ sẽ sử dụng một ống nội soi nhỏ có gắn camera để quan sát bên trong khớp và sửa chữa các tổn thương.
Thay khớp: Thay khớp là một phẫu thuật trong đó khớp bị hư hỏng sẽ được thay thế bằng một khớp nhân tạo.

5.4 Các biện pháp hỗ trợ khác

Chế độ ăn uống: Một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu vitamin và khoáng chất, có thể giúp hỗ trợ sức khỏe xương khớp.
Bổ sung dinh dưỡng: Một số chất bổ sung dinh dưỡng, chẳng hạn như vitamin D, canxi, và omega-3, có thể giúp bảo vệ xương khớp.
Thay đổi lối sống: Thay đổi lối sống, chẳng hạn như bỏ hút thuốc và hạn chế uống rượu, có thể giúp cải thiện sức khỏe xương khớp.

Việc lựa chọn phương pháp điều trị phù hợp sẽ phụ thuộc vào nhiều yếu tố, bao gồm vị trí khớp bị ảnh hưởng, mức độ tổn thương, tuổi tác, sức khỏe tổng thể, và sở thích của bạn. Hãy thảo luận với bác sĩ để tìm ra phương pháp điều trị tốt nhất cho bạn.

Bạn có thể tham khảo thêm về các chấn thương thường gặp khi chạy bộ để có thêm kiến thức về cách phòng ngừa và điều trị chấn thương liên quan đến vận động.

6. Phòng ngừa thoái hóa khớp

Mặc dù không thể ngăn chặn hoàn toàn thoái hóa khớp, nhưng có nhiều biện pháp bạn có thể thực hiện để giảm nguy cơ mắc bệnh hoặc làm chậm tiến triển của bệnh:

6.1 Duy trì cân nặng hợp lý

Thừa cân, béo phì gây áp lực lớn lên các khớp chịu trọng lượng, đặc biệt là khớp gối và khớp háng. Duy trì cân nặng hợp lý có thể giúp giảm áp lực lên các khớp này và giảm nguy cơ thoái hóa khớp.

6.2 Tập thể dục thường xuyên

Tập thể dục thường xuyên có thể giúp tăng cường sức mạnh cơ bắp xung quanh khớp, cải thiện phạm vi vận động và giảm đau. Các bài tập tốt cho xương khớp bao gồm đi bộ, bơi lội, đạp xe, và yoga. Tránh các bài tập gây áp lực quá lớn lên khớp, chẳng hạn như chạy bộ hoặc nâng tạ nặng.

6.3 Tránh chấn thương khớp

Chấn thương khớp có thể làm tăng nguy cơ thoái hóa khớp sau này. Hãy thực hiện các biện pháp phòng ngừa chấn thương, chẳng hạn như sử dụng dụng cụ bảo hộ khi chơi thể thao, tránh các hoạt động có nguy cơ té ngã, và cẩn thận khi lái xe.

6.4 Duy trì tư thế đúng

Duy trì tư thế đúng khi ngồi, đứng, và đi lại có thể giúp giảm áp lực lên các khớp. Hãy sử dụng ghế có hỗ trợ lưng tốt, tránh ngồi lâu một chỗ, và mang giày dép thoải mái.

6.5 Chế độ ăn uống lành mạnh

Một chế độ ăn uống lành mạnh, giàu vitamin và khoáng chất, có thể giúp hỗ trợ sức khỏe xương khớp. Hãy ăn nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, và protein nạc. Hạn chế ăn các thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt, và đồ uống có ga.

6.6 Bổ sung vitamin D và canxi

Vitamin D và canxi là những chất dinh dưỡng quan trọng cho sức khỏe xương khớp. Hãy đảm bảo bạn nhận đủ vitamin D và canxi từ thực phẩm hoặc thực phẩm bổ sung.

7. FAQ - Các câu hỏi thường gặp về thoái hóa khớp

7.1 Thoái hóa khớp có di truyền không?

Yếu tố di truyền có thể đóng vai trò trong một số trường hợp thoái hóa khớp, đặc biệt là thoái hóa khớp bàn tay. Nếu trong gia đình có người mắc bệnh này, nguy cơ bạn mắc bệnh cũng sẽ cao hơn.

7.2 Thoái hóa khớp có chữa khỏi được không?

7.3 Thoái hóa khớp nên ăn gì, kiêng gì?

Người bị thoái hóa khớp nên ăn nhiều trái cây, rau xanh, ngũ cốc nguyên hạt, và protein nạc. Hạn chế ăn các thực phẩm chế biến sẵn, đồ ngọt, và đồ uống có ga. Bổ sung vitamin D và canxi cũng rất quan trọng.

7.4 Tập thể dục nào tốt cho người bị thoái hóa khớp?

Các bài tập tốt cho người bị thoái hóa khớp bao gồm đi bộ, bơi lội, đạp xe, và yoga. Tránh các bài tập gây áp lực quá lớn lên khớp, chẳng hạn như chạy bộ hoặc nâng tạ nặng.

7.5 Thoái hóa khớp có gây tàn phế không?

Nếu không được điều trị đúng cách, thoái hóa khớp có thể gây tàn phế. Tuy nhiên, việc chẩn đoán sớm và điều trị kịp thời có thể giúp làm chậm tiến triển của bệnh và duy trì khả năng vận động.

BácsỹXươngkhớp.com là đơn vị điều trị chuyên sâu các vấn đề xương khớp, phục hồi chấn thương, chăm sóc người cao tuổi hàng đầu với sự phối hợp tinh túy của Y học cổ truyền và Y học hiện đại.

Bác sỹ Bùi Đức Ngọt

Đơn vị công tác: Khoa Ngoại Tổng hợp, Bệnh viện Bưu Điện, số 49, Trần Điền, Định Công, Hoàng Mai, Hà Nội.
Điện thoại: 097.393.2912
Email: Zego2009@gmail.com
Fanpage: Bác Sĩ Bùi Đức Ngọt (https://www.facebook.com/BS.Bui.Duc.Ngot)