Hoại tử chỏm xương đùi

Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi

Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi hay tiêu chỏm xương đùi là một trong các bệnh lý khá phổ biến của khớp háng. Bệnh lý này gây đau đớn, và ảnh hưởng đến khả năng hoạt động của khớp háng và cuộc sống hằng ngày của người bệnh. Với giai đoạn sớm của bệnh khi tổn thương còn nhỏ thì đáp ứng tốt với các biện pháp điều trị bảo tồn (điều trị nội khoa và các phẫu thuật bảo tồn). Tuy nhiên, với các tổn thương lớn có thể tiến triển và làm biến dạng nghiêm trọng cấu trúc, chức năng khớp háng và cần phẫu thuật thay khớp háng để điều trị triệt để.

1. Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi là gì?

Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi là tình trạng máu cung cấp cho xương chỏm khớp háng bị gián đoạn khiến mô xương bị hoại tử. Tình trạng này kéo dài khiến xương dưới sụn bị hoại tử tăng lên làm biến dạng cấu trúc chịu lực và làm khớp háng mất dần chức năng và biểu hiện đau trên lâm sàng.

2. Nguyên nhân hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi là gì?

Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi thứ phát thường gặp ở độ tuổi trung niên, nam giới có tỷ lệ mắc bệnh cao hơn nữ giới. Một số nguyên nhân phổ biến dẫn đến hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi như:

Chấn thương: Các chấn thương như trật khớp, gãy cổ xương đùi, gãy vỡ ổ cối làm đứt các động mạch đến nuôi xương ảnh hưởng tới việc cung cấp máu tới xương, dẫn tới hoại tử xương. Nếu không được điều trị sớm hoại tử xương thường xuất hiện sau chấn thương khoảng 2 năm.
Tắc nghẽn tĩnh mạch: thường gặp trong bệnh Legg – Perthes – Calve ở trẻ em và một số bệnh lý ở bao khớp như viêm khớp dạng thấp, viêm khớp vảy nến… gây nên hoại tử chỏm xương đùi.
Tắc nghẽn trong lòng mao mạch: các hồng cầu có hình dạng bất thường (như ở bệnh hồng cầu hình lưỡi liềm) có thể bị gây tắc nghẽn khi di chuyển trong các mạch máu nhỏ như mao mạch. Một bệnh khác nữa là bệnh Caisson (ở thợ lặn) khi từ độ sâu trồi nhanh lên mặt nước, lúc này các bọt khí ni-tơ hình thành trong máu làm tắc các mao mạch có đường kính nhỏ.
Có sự chèn ép các mao mạch trong ống xương: thường gặp ở những người uống rượu và sử dụng corticoid mãn tính

Các yếu tố nguy cơ khác làm tăng tỷ lệ hoại tử chỏm xương đùi:

Tuổi tác: tuổi tác cao làm tăng khả năng mắc bệnh.
Giới tính: nam giới có nguy cơ mắc bệnh cao hơn nữ giới
Lạm dụng rượu bia: uống nhiều rượu bia trong thời gian dài có thể khiến chất béo tích tụ trong mạch máu, làm giảm lưu lượng máu tới xương.
Một số bệnh lý: Các bệnh mạn tính như bệnh Gaucher, viêm tụy, HIV/AIDS, Lupus ban đỏ hệ thống, Bệnh thiếu máu hồng cầu hình liềm, Bệnh giảm áp hay còn gọi là bệnh thợ lặn hay bệnh uốn cong, Một số loại ung thư khiến người bệnh đối mặt với nguy cơ hoại tử xương rất cao.

3. Triệu chứng hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi là gì?

Những triệu chứng người bệnh thường gặp khi bị hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi gồm:

Đau khớp háng: Cơn đau xuất hiện ở mặt trong vùng bẹn lan xuống mặt trong đùi. Một số trường hợp cơn đau có thể lan đến vùng mông.
Cơn đau có thể xuất hiện ở một bên hoặc cả hai bên khớp háng. Cơn đau trở nên nghiêm trọng khi vận động, đứng lâu và thuyên giảm khi nghỉ ngơi, đau nhói ở khớp háng khi lên – xuống cầu thang, ngồi xổm, đi bộ lâu, vận động khớp háng đột ngột… Triệu chứng đau thường âm ỉ, khiến người bệnh khó chịu. Đau dữ dội hơn khi tác động mạnh vào khớp háng.
Cứng khớp: cứng khớp háng thường xuất hiện vào buổi sáng, khó dạng chân hoặc bước chân, giảm sau vài cử động khớp. Triệu chứng xuất hiện thường xuyên vào ngày trời lạnh hoặc ẩm thấp.
Hạn chế vận động khớp: Cơn đau có thể khiến người bệnh gặp khó khăn khi vận động khớp háng như xoay trong, xoay ngoài, dạng hoặc khép. Đặc biệt, người hoại tử chỏm xương đùi rất khó ngồi xổm, gần như rất khó để thực hiện tư thế này.

4. Cần chụp chiếu gì để xác định hoại tử chỏm xương đùi?

Khi có các triệu chứng nghi ngờ hoại tử chỏm xương đùi, bác sỹ sẽ chỉ định các xét nghiệm và chụp chiếu để đưa ra chẩn đoán xác định, chẩn đoán phân biệt và chẩn đoán nguyên nhân.

- Các xét nghiệm máu: Để xác định các phản ứng viêm và nhiễm trùng trong cơ thể: Tổng phân tích máu, CRP, tốc độ máu lắng, acid uric…

- X quang khớp háng thẳng, nghiêng: Giúp chẩn đoán xác định các trường hợp hoại tử chỏm xương đùi với các ổ viêm, ổ tiêu xương ở vùng chỏm xương đùi. Một số trường hợp đến muộn có thể thấy sự biến dạng của khớp háng trên phim.

- Cắt lớp vi tính khớp háng: Là biện pháp chẩn đoán hình ảnh giúp phát hiện sớm hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi.

- Cộng hưởng từ khớp háng: Là biện pháp chẩn đoán hình ảnh có độ đặc hiệu và độ nhạy cao trong chẩn đoán hoại tử chỏm xương đùi. Nhờ chụp cộng hưởng từ, người bệnh có thể phát hiện sớm và có thể can thiệp điều trị từ sớm, giúp nâng cao tỷ lệ thành công.

- Chụp mạch: Ít chỉ định cho các trường hợp này.

5. Điều trị hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi

Hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi hiện vẫn chưa có biện pháp điều trị nội khoa hiệu quả mà mới chỉ là các biện pháp điều trị tạm thời, duy trì và trì hoãn can thiệp phẫu thuật cho bệnh nhân. Việc lựa chọn phương pháp điều trị nào nên được cân nhắc bởi tình trạng cụ thể của người bệnh và sự thăm khám, tư vấn của bác sỹ chuyên khoa.

5.1. Phương pháp điều trị nội khoa

Được đặt ra trong trường hợp tình trạng hoại tử vô khuẩn chỏm xương đùi của bệnh nhân chưa quá nghiêm trọng, các phương pháp điều trị bảo tồn nội khoa giúp giảm đau và cải thiện sức khỏe người bệnh. Các phương pháp này bao gồm:

Vật lý trị liệu: Nghỉ ngơi kết hợp hỗ trợ làm chậm quá trình tổn thương xương với các bài tập vật lý trị liệu giúp duy trì phạm vi chuyển động của khớp.

Dùng thuốc uống: giúp cải thiện triệu chứng, giảm đau và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh.

Dùng thuốc tiêm khớp: Là phương pháp giúp cải thiện đáng kể triệu chứng, giảm đau và làm chậm quá trình tiến triển của bệnh, đồng thời hạn chế được các tác dụng không mong muốn toàn thân của các loại thuốc giảm đau, giảm viêm.

Phương pháp tế bào gốc sử dụng tế bào tự thân từ người bệnh, phương pháp giúp làm giảm đáng kể nguy cơ gãy đầu xương đùi, ngăn chặn chỏm xương đùi bị sụp xuống. Kéo dài thời gian sử dụng khớp tự nhiên càng lâu càng tốt đến khi phải thực hiện lần thay khớp háng đầu tiên. đây là phương pháp điều trị tốt nhất trong giai đoạn 1,2 và 3, 30 – 90% trường hợp bệnh nhân điều trị cho kết quả phục hồi tốt.

5.2. Phương pháp điều trị phẫu thuật:

Trong những trường hợp nặng các phương pháp điều trị bảo tồn không mang lại hiệu quả và đau đớn ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống của bệnh nhân, phẫu thuật có thể là phương pháp điều trị tốt nhất để giải quyết vấn đề.

Phẫu thuật điều trị hoại tử chỏm xương đùi có thể giúp bệnh nhân giảm đau khớp háng, giúp việc đi lại dễ dàng hơn. Các phẫu thuật gồm:

Khoan giải ép chỏm xương đùi: Bác sĩ sẽ kích thích mọc xương lành cùng mạch máu mới từ một phần lõi của xương,
Ghép xương mác có cuống mạch.
Đục xương chỉnh trục: Bác sĩ lấy một mẩu xương hình nêm phía trên hoặc phía dưới tại vị trí khớp xương chịu trọng lượng cơ thể. Phương pháp này giúp giảm gánh nặng cho xương tổn thương, can thiệp có thể giúp người bệnh tránh khỏi nguy cơ thay khớp.
Thay khớp háng: Khi chỏm xương bị xẹp, người bệnh cần được thay khớp háng. Đây là lựa chọn điều trị cuối cùng tuy nhiên là biện pháp điều trị triệt để duy nhất cho bệnh lý này. Hiện nay, đây là loại phẫu thuật có tỷ lệ thành công cao nhất, giúp giảm đau, khôi phục lại chức năng khớp háng và cải thiện đáng kể chất lượng sống của người bệnh. Nhược điểm phẫu thuật này là chi phí còn lớn và các rủi ro liên quan đến phẫu thuật.

6. Phòng ngừa hoại tử chỏm xương đùi

Hiện nay chưa có biện pháp để phòng ngừa hữu hiệu hoại tử chỏm xương đùi. Việc phòng tránh hiện vẫn chủ yếu loại bỏ các yếu tố làm tăng nguy cơ của bệnh lý này, bao gồm:

- Hạn chế tối đa rượu bia, bỏ thuốc lá, chế độ ăn nhiều rau xanh, trái cây, hạn chế dầu mỡ.

- Kiểm soát tốt các bệnh nội khoa như kiểm soát huyết áp, đường huyết, lipid máu...

- Chú ý không lạm dụng thuốc có chứa corticoid. Sử dụng thuốc theo sự hướng dẫn của nhân viên y tế.

Hoại tử chỏm xương đùi là nguyên nhân gây đau mạn tính và hạn chế vận động khớp háng. Người bệnh nằm trong những đối tượng có yếu tố nguy cơ cao lại kèm theo các biểu hiện của bệnh hoại tử chỏm xương đùi, cần đi khám và được chẩn đoán bệnh sớm, không nên chủ quan để bệnh quá muộn. Phát hiện điều trị sớm giảm được tỷ lệ thay khớp háng cho người bệnh.

__________________________________

Để chẩn đoán và điều trị sớm, chính xác các bệnh lý liên quan đến bệnh lý xương khớp, hãy liên hệ ngay với Bs Bùi Đức Ngọt (Zalo: 0973932912) và Bs Nguyễn Minh Phượng của BsXuongkhop.com - Bác sỹ giỏi, chuyên môn tay nghề cao, chuyên sâu về Chấn thương chỉnh hình với +10 năm kinh nghiệm điều trị và tiên phong áp dụng các biện pháp hiện đại, tiên tiến, đem lại sự hồi phục chức năng, tự tin quay trở lại với niềm đam mê thể thao và cuộc sống thường ngày.